Jest metodą diagnozowania i leczenia opierającą się na badaniu manualnym, tz. wykonywaniem przez terapeutę za pośrednictwem swoich dłoni. 

Poprzez obserwację ciała pacjenta (oraz badanie napięcia tkanek, zakresu ruchów, reakcji na nacisk, rozciąganie i inne bodźce manualne) terapeuta stara się zlokalizować tzw. dysfunkcje somatyczne, czyli rejony zaburzeń tkankowych, które mogą być związane w sposób bezpośredni z dolegliwościami pacjentami. Traktuje się je jako pewne „blokady”, przez które organizm nie jest w stanie sam rozwiązać zaistniałego problemu.

Dysfunkcja somatyczna charakteryzuje się kilkoma cechami, które można zawrzeć w akronimie TART:

• Tenderness (tkliwość)– reakcja bólowa tkanki na jej ucisk lub rozciąganie;
• Asymmetry (asymetria) – asymetria postawy ciała, napięcia tkanek (np rozległości brzuśców mięśni), zakresu ruchu analogicznych stawów;
• Restricted motion (ograniczony zakres ruchu) – ograniczenie zakresu ruchów w stawach objętych dysfunkcją somatyczną;
• Tissue texture changes(zmiana struktury tkanek) – obecność w tkankach stwardnień, zrostów i zgrubień (które najczęściej dodatkowo są tkliwe);

I tak, dla przykładu, objawami dysfunkcji somatycznej na bólu kręgosłupa szyjnego będą:

• wzmożone napięcie / twardość i bolesność mięśni w obrębie szyi;
• ograniczenie zakresu ruchu szyi i głowy;
• obecność dolegliwości bólowych w obrębie szyi/głowy;
• objawy drętwienia, mrowienia lub bólu wędrującego do głowy lub kończyn górnych (jeżeli doszło to ucisku lub podrażnienia nerwów;

W przypadku skręconej kostki natomiast: 

• bardzo duże ograniczenie ruchu w stawie, ból podczas próby wywołania ruchu;
• oznaki zaburzenia trofiki tkanki / swobodnego odpływu krwi – np obrzęk stawu;
• duże napięcie mięśni i ograniczenie ruchomości w obrębie całej kończyny dolnej;
•  

Zadaniem Osteopaty jest zlokalizowanie dysfunkcji somatycznej oraz jej zniwelowanie za pomocą technik manualnych. Efektem tego działania jest zmniejszenie napięcia tkanek, odciążenie uciśniętych nerwów, naczyń krwionośnych, zwiększenie zakresu ruchu, redukcja odczuć bólowych. Innymi słowy poprzez zniwelowanie „blokady” stwarza się najoptymalniejsze warunki aby organizm pacjenta mógł przeprowadzić proces regeneracji i zdrowienia; 

Każda sesja leczenia osteopatycznego wygląda inaczej, gdyż zawsze dostosowana jest do aktualnego stanu danego pacjenta. Ponadto Osteopata nie ogranicza się w swojej terapii tylko do miejsca występowania dolegliwości, ale bada całe ciało – od narządu ruchu po układ nerwowy i narządy wewnętrzne – aby znaleźć powiązania między obecnym problemem, a zaburzeniami w różnych rejonach ciała. Okazuje się bowiem że ból kręgosłupa nie musi wynikać z przeciążenia rejonu dysku międzykręgowego, a może być bólem rzutowanym ze strony jamy brzusznej, w której doszło np do powstania zbyt dużego napięcia tkanek w obrębie jelit, lub wzmożonego napięcia mięśni przyczepiających się do brzusznej strony kręgosłupa.

Takie spojrzenie na problem pacjenta pozwala na bardzo kompleksową i przyczynową terapię, dającą wymierne, długotrwałe efekty.